Σύμφωνα με τη Wikipedia, το τοξικό περιβάλλον εργασίας είναι ένας χώρος εργασίας που χαρακτηρίζεται από σημαντικά δράματα και διαμάχες, όπου οι προσωπικές διενέξεις συχνά βλάπτουν την παραγωγικότητα.

Το τοξικό περιβάλλον εργασίας συχνά θεωρείται αποτέλεσμα των τοξικών εργαζομένων ή των εργαζομένων που υποκινούνται από το προσωπικό κέρδος (εξουσία, χρήματα ή ειδική ιεραρχική θέση), χρησιμοποιώντας ανήθικα, κακεντρεχή και ενίοτε παράνομα μέσα για να χειραγωγήσουν και να ενοχλήσουν τους γύρω τους, με προσωπικά κίνητρα ώστε να διατηρήσουν ή να αυξήσουν τη δύναμη, τα χρήματα ή το ειδικό καθεστώς ή να αποσπάσουν την προσοχή από την ελλειμματική απόδοση και τα παραπτώματά τους. Οι τοξικοί εργαζόμενοι δεν αναγνωρίζουν καμία υποχρέωση απέναντι στην εταιρεία για την οποία εργάζονται ή για τους συναδέλφους τους, από την άποψη της ηθικής ή της επαγγελματικής συμπεριφοράς προς τους άλλους. Οι τοξικοί υπάλληλοι καθορίζουν τις σχέσεις με τους συναδέλφους, όχι μέσα από την οργανωτική δομή, αλλά από το αν οι συνάδελφοί τους είναι αρεστοί και τους ευνοούν και σε αυτούς που δεν τους αρέσουν ή δεν εμπιστεύονται.

Παρόμοια, ο Harder et al. (2014) ορίζει ένα τοξικό περιβάλλον εργασίας ως ένα περιβάλλον το οποίο επηρεάζει αρνητικά τη βιωσιμότητα ενός οργανισμού. Διευκρινίζει: «Είναι λογικό να συμπεράνουμε ότι ένας οργανισμός μπορεί να θεωρείται τοξικός αν είναι αναποτελεσματικός, καθώς και καταστροφικός για τους υπαλλήλους του» και θεωρεί ότι η τοξικότητα προκύπτει όταν οι εργαζόμενοι υποφέρουν με την παράβαση του ψυχολογικού συμβολαίου.

Πώς μπορούμε ωστόσο να αναγνωρίσουμε το τοξικό περιβάλλον εργασίας και κυρίως να το αντιμετωπίσουμε αποτελεσματικά;

Δυστυχώς, το τοξικό περιβάλλον βλάπτει τόσο την εταιρεία όσο και τους άλλους υπαλλήλους, συμπεριλαμβανομένων και εκείνων που δεν είναι άμεσοι στόχοι τέτοιων συμπεριφορών. Αποσπάται η προσοχή των συναδέλφων τους από τα δράματα, τις ίντριγκες και τα κουτσομπολιά, με αποτέλεσμα την έλλειψη παραγωγικότητας και αποδοτικότητας. Ενώ διασπάται η προσοχή των εργαζομένων από τέτοια φαινόμενα, δεν μπορούν να αφιερώσουν το χρόνο και την προσοχή τους στην επίτευξη των επιχειρηματικών τους στόχων. Οι εργαζόμενοι με θετικά κίνητρα και ηθική ίσως προσπαθήσουν να αντιμετωπίσουν έναν τοξικό εργαζόμενο ή προϊστάμενο, πάραυτα μια τέτοια κίνηση τους στοχοποιεί. Το αποτέλεσμα; Με την πάροδο του χρόνου, οι εργαζόμενοι με θετικά κίνητρα απομακρύνονται από το χώρο εργασίας και μόνο οι εργαζόμενοι που αισθάνονται άνετα ή που έχουν προκαλέσει σε μια αρνητικά φορτισμένη ατμόσφαιρα παραμένουν στην εργασία τους.

Σημάδια πως εργαζόμαστε σε τοξικό περιβάλλον

· Σωματικά σημάδια τοξικού εργασιακού περιβάλλοντος

Ένας τοξικός χώρος εργασίας μπορεί να προκαλεί σοβαρές διαταραχές στο υπόλοιπο μέρος της ζωής σας.

Αυτές οι διαταραχές μπορούν να εμφανιστούν με τη μορφή σωματικών συμπτωμάτων, λέει ένα πρόσφατο άρθρο της καθηγήτριας ανθρώπινης συμπεριφοράς Melody Wilding. Αυτά περιλαμβάνουν «αϋπνίες νύχτες, αίσθημα συνεχούς επαγρύπνησης, ιδρωμένες παλάμες και ακανόνιστο καρδιακό παλμό».

Επιπλέον, ένας τοξικός ή εχθρικός χώρος εργασίας έχει αρνητικές επιπτώσεις στην υγεία που μπορούν να επηρεάσουν την προσωπική σας ζωή «καταστρέφοντας τα πάντα, από την αυτοεκτίμησή σας έως τις φιλίες σας», δηλώνει η Wilding.

Το σώμα μας είναι πολύ ικανό να μας ενημερώσει ότι υπάρχει ένας «κίνδυνος» που πρέπει να αντιμετωπιστεί, οπότε πρέπει να δώσουμε προσοχή. Ελέγχετε συχνά τον εαυτό σας με αυτές τις ερωτήσεις:

1. Πώς κοιμάστε; Κοιμάστε τακτικά τουλάχιστον οκτώ ώρες;

2. Πώς τρώτε; Έχετε συχνά άγχος να τρώτε ή τείνετε να τρώτε υπερβολικά;

3. Αισθάνεστε ασφαλείς στο σπίτι και στη δουλειά;

Εάν οι απαντήσεις σε αυτές τις ερωτήσεις εγείρουν θέματα, τότε οφείλετε να αξιολογήσετε το εργασιακό σας περιβάλλον για να δείτε τι ακριβώς προκαλεί την υγεία και την ευεξία σας να υποφέρει.

· Σημάδια τοξικού περιβάλλοντος στο χώρο εργασίας

Αυτοί είναι μερικοί σταθεροί δείκτες ότι βρίσκεστε σε ένα τοξικό περιβάλλον εργασίας:

Ασθένεια εργαζομένων: Οι τοξικοί χώροι εργασίας οδηγούν σε εξάντληση των εργαζομένων, κόπωση και ασθένεια λόγω των υψηλών επιπέδων άγχους που προκαλούν φθορά στο σώμα μας. Εάν οι εργαζόμενοι παίρνουν συνεχώς αναρρωτικές άδειες ή ακόμα χειρότερα, εργάζονται άρρωστοι, αυτό είναι ένα ξεκάθαρο σημάδι για τοξικό περιβάλλον εργασίας.

Ναρκισσιστική ηγεσία: Οι ανώτεροι υπάλληλοί σας απαιτούν να συμφωνείτε πάντα μαζί τους, να τους λέτε ότι έχουν δίκιο και να αισθάνονται ότι υπερβαίνουν τους κανόνες. Περιμένουν από όλους τους άλλους να είναι τέλειοι ενώ οι ίδιοι ίσως να πληρούν χαμηλότερα πρότυπα.

Λίγο έως καθόλου ενθουσιασμό: Κοιτάξτε γύρω σας στο γραφείο. Είναι κάποιος χαρούμενος που εργάζεται εκεί; Είναι κάποιος χαμογελαστός; Είναι θετικές και αισιόδοξες οι συνομιλίες; Μιλάει κανείς; Ένα «όχι» σε αυτές τις ερωτήσεις ισοδυναμεί με τοξικότητα.

Έλλειψη επικοινωνίας ή αρνητική επικοινωνία: Εσείς και άλλοι δεν παίρνετε τις απαραίτητες πληροφορίες για να κάνετε τη δουλειά σας. Δουλεύετε σκληρά χωρίς θετικά σχόλια και χωρίς αναγνώριση, και ίσως σας λένε να χαίρεστε που έχετε δουλειά.

Υψηλός κύκλος αλλαγής εργαζομένων: Όταν το περιβάλλον εργασίας δεν έχει τίποτα καλό να προσφέρει εκτός από δυσλειτουργία, χαμηλό ηθικό και ασθένεια, οι άνθρωποι θα αρχίσουν να αναζητούν μια καλύτερη θέση εργασίας. Εάν παρατηρήσετε υψηλό ποσοστό κύκλου αλλαγής εργαζομένων στην εταιρεία ή το τμήμα σας, πάρτε το ως ένδειξη τοξικού χώρου εργασίας.

Κλίκες, Κουτσομπολιά και Φήμες: Όταν ένα περιβάλλον εργασίας κυριεύεται από ευνοούμενους και ημέτερους, ομάδες που λειτουργούν παρασκηνιακά, αφήνοντας εκτός όσους δεν ταιριάζουν με τη ‘’φιλοσοφία’’ τους, με κύριο αντικείμενο συζήτησης τα κουτσομπολιά και διαδίδονται φήμες (συνήθως ανυπόστατες), τότε η εργασία παύει να υπηρετεί τον σκοπό της. Η παραγωγικότητα δυναμιτίζεται από την αρνητική ατμόσφαιρα και το τοξικό περιβάλλον γίνεται εμφανές.

Εκτός από την παραπάνω λίστα, εμπιστευτείτε το ένστικτο σας αν λέει πως κάτι δεν πάει καλά. Μόλις ξέρετε τι αντιμετωπίζετε, χρειάζεται να αναπτύξετε στρατηγικές που μπορούν να σας βοηθήσουν να παραμείνετε υγιείς και παραγωγικοί καθημερινά. (https://www.topresume.com/career-advice/how-to-handle-toxic-work-environment)

Πώς να χειριστείτε ένα τοξικό περιβάλλον εργασίας

Δεδομένου ότι χρειάζεται χρόνος για να βρείτε μια νέα δουλειά και δεν μπορείτε απλώς να απομακρυνθείτε από αυτήν τη δύσκολη κατάσταση άμεσα, προχωρήστε στην ανάπτυξη τρόπων αντιμετώπισης της δυσλειτουργίας μέχρι να μπορέσετε να βρείτε μια νέα θέση εργασίας κάπου αλλού:

· Βρείτε άτομα που αισθάνονται με τον ίδιο τρόπο που νιώθετε και εσείς και αναπτύξτε φιλίες μαζί τους. Η ελπίδα είναι ότι θα προσέχετε ο ένας τον άλλον και θα μοιράζεστε τυχόν νέα με την ομάδα.

· Κάντε κάτι μετά τη δουλειά που μπορεί να βοηθήσει στην ανακούφιση του στρες. Πηγαίνετε στο γυμναστήριο, κάντε επισκευές στο σπίτι ή μάθετε ένα νέο χόμπι. Το κλειδί είναι να βεβαιωθείτε ότι ζείτε μια ικανοποιητική ζωή έξω από τη δουλειά για να καταπολεμήσετε το δράμα του ‘’9 έως 5΄΄.

· Δημιουργήστε λίστες για να είστε απασχολημένοι. Μια λίστα μπορεί να σας βοηθήσει να παραμείνετε εστιασμένοι στα καθήκοντά σας αντί στην τοξική ατμόσφαιρα και σας δίνει ακόμη έναν λόγο να συνεχίζετε κάθε μέρα.

· Καταγράψτε όλα όσα κάνετε. Αποθηκεύστε μηνύματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου και σημειώστε σχόλια και αποφάσεις από συσκέψεις, τηλεφωνήματα και κάθε άτομο που αλληλοεπιδρά μαζί σας.

· Ξεκινήστε τη στρατηγική εξόδου σας. Είναι πιθανό ότι τα πράγματα θα μπορούσαν να βελτιωθούν στη δουλειά σας, οπότε μπορεί να έχει νόημα να μείνετε. Ωστόσο, ενώ περιμένετε, ξεκινήστε την αναζήτησή σας για μια νέα δουλειά. Αυτό θα σας βοηθήσει να παραμείνετε θετικοί όταν τα πράγματα γίνονται σκληρά. Εάν πρέπει να αποχωρήσετε άμεσα, σκεφτείτε μια εργασία ενδιάμεση, έστω και αν δεν είναι αυτό που ψάχνετε στο 100% που θα σας κρατήσει ενεργούς όσο θα αναζητάτε κάτι που ανταποκρίνεται στην καριέρα σας.

Γνωρίζοντας τα σημάδια ενός τοξικού εργασιακού περιβάλλοντος και πώς να το χειριστείτε θα σας επιτρέψει να κάνετε το επόμενο βήμα σας με τους όρους και τον χρόνο σας - έτσι η επόμενη δουλειά σας θα είναι ένα μέρος που πραγματικά σας αρέσει να εργάζεστε.

Αξίζει να επισημάνουμε το εξής. Όλοι έχουμε κακές Δευτέρες, δύσκολες εβδομάδες, ακόμη και απογοητευτικούς μήνες. Αυτός είναι ο κυκλικός χαρακτήρας μιας καριέρας. Ωστόσο, συνήθως μπορείτε να ξεπεράσετε μια κακή Δευτέρα, να επιβιώσετε σε μια δύσκολη εβδομάδα και να μάθετε πολύτιμα μαθήματα από ένα απογοητευτικό τρίμηνο.

Ένα τοξικό περιβάλλον εργασίας είναι σαν να έχετε όλες αυτές τις προκλήσεις σε επανάληψη, χωρίς διάλειμμα. Τα τοξικά εργασιακά περιβάλλοντα δημιουργούν αναταραχές, ανταγωνισμό, χαμηλό ηθικό, συνεχείς πιέσεις, αρνητικότητα, ασθένεια, υψηλό κύκλο αλλαγής εργαζομένων, ακόμη και εκφοβισμό. Ακόμα χειρότερα; Οι τοξικοί χώροι εργασίας σπάνια παραμένουν στη δουλειά. Συνήθως σας ακολουθούν στο σπίτι. Επηρεάζουν τις συνομιλίες σας με τους αγαπημένους σας, ‘’κλέβουν’’ τον πολύ απαραίτητο ύπνο σας και γενικά προκαλούν ανησυχία και άγχος.

Η εργασία είναι δημιουργικότητα, προσφορά και παραγωγικότητα. Κανένα άτομο ή δουλειά δε θα πρέπει ποτέ να σας κάνει να αισθάνεστε σαν να μην είστε αρκετά έξυπνοι ή αρκετά καλοί για τη θέση στην οποία βρίσκεστε, ειδικά όταν το δίνετε όλα. Ακριβώς επειδή έχετε δουλειά δε σημαίνει ότι πρέπει να αντιμετωπίσετε ένα τοξικό περιβάλλον εργασίας.

Εάν διαπιστώσετε ότι ασχολείστε με την πλειονότητα αυτών των σημείων, ίσως είναι καλή ιδέα να κάνετε κάποιες αλλαγές στην καριέρα σας. Θυμηθείτε: η προσωπική σας ευημερία πρέπει να είναι η πρώτη προτεραιότητα και επειδή δεν μπορείτε να την πετύχετε ή διατηρήσετε στην τρέχουσα δουλειά δε σημαίνει ότι δε θα υπάρχει με άλλες θέσεις εργασίας.

Μαρία Ζαρωτιάδου

Managing Director Plan of Business.

Harvard Business Review Advisory Council.

Gender equality expert. Public Speaker.